Ζέιτενλικ, η μεγαλύτερη στρατιωτική νεκρόπολη της Ελλάδας (φωτό)

20.500 θαμμένοι στρατιώτες που πολέμησαν στο Μακεδονικό Μέτωπο

Περπατώντας στην οδό Λαγκαδά, περίπου ενάμιση χιλιόμετρο από την πλατεία του Βαρδάρη, θα βρεις ένα σημείο γεμάτο από κυπαρίσσια. Πίσω από τα ψηλά δέντρα βρίσκεται η μεγαλύτερη στρατιωτική νεκρόπολη της Ελλάδας, τα συμμαχικά νεκροταφεία Ζέιτενλικ.

Παρά τον θορυβώδη κεντρικό δρόμο, στον οποίο γειτνιάζουν τα κοιμητήρια, από την στιγμή που μπήκαμε εντός τους είναι λες και ο ήχος αποσυμπιέζεται. Ξαφνικά βρισκόμαστε μεταξύ των 20.500 θαμμένων στρατιωτών που πολέμησαν στο Μακεδονικό Μέτωπο, κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Χιλιάδες τάφοι με μαρμάρινες πλάκες που αναγράφουν πάνω τους τα ονόματα, κυρίως νεαρών ανδρών.

Όπως αναφέρει στην Karfitsa ο Andrea Comacchio, Communications Officer της Κοινοπολιτειακής Επιτροπής Στρατιωτικών Τάφων (CWGC) «η περιοχή ονομάζεται Ζειτενλικ – που στα Τουρκικά σημαίνει Ελαιώνας. Πριν το κοιμητήριο υπήρχε έκταση ελαιώνων στην περιοχή. Το κοιμητήριο είναι ένα μνημειακό νεκροταφείο και χωρίζεται σε πολλά οικόπεδα. Το ένα από αυτά είναι το στρατιωτικό κοιμητήριο SALONIKA (LEMBET ROAD)».

Πληροφορίες αναφέρουν ότι το νεκροταφείο κατασκευάστηκε στο σημείο αυτό διότι εκεί ήταν τα καθολικά κοιμητήρια, αλλά και επειδή την τότε εποχή κάποια κτίρια στην πέριξ περιοχή είχαν μετατραπεί σε νοσοκομεία.

Στις 20 Νοεμβρίου 1920 υπεγράφη η συμφωνία για την ίδρυση των Γαλλικών, Αγγλικών, Ιταλικών και Σερβικών κοιμητηρίων. Το νεκροταφείο χωρίζεται σε πέντε τομείς. Ο διαχωρισμός γίνεται με βάση την εθνικότητα. Πιο συγκεκριμένα στον Γαλλικό τομέα είναι 8.089 πεσόντες, στον Σερβικό τομέα 7.500, στον Ιταλικό τομέα 3.000, στον Βρετανικό τομέα 1.600, στον Ρωσικό τομέα 400, ενώ είναι και ενταφιασμένοι Βούλγαροι αιχμάλωτοι πολέμου.

Το οστεοφυλάκιο

Στην είσοδο βρίσκεται ένα μεγαλοπρεπές Σέρβικο μνημείο που φιλοξενεί 5.000 οστεοφυλάκια. Στο κτίριο εξωτερικά απεικονίζεται στη μια πλευρά η εικόνα του Αγίου Γεωργίου και στην αντικριστή του ο Αρχάγγελος Μιχαήλ, με ψηφιδωτές πέτρες και οι δυο.

Στην πίσω πλευρά είναι η είσοδος για το οστεοφυλάκιο. Μόλις περάσουμε την είσοδο στα δεξιά βρίσκονται σημαίες, παράσημα και διάφορα άλλα αντικείμενα, ενώ στα αριστερά διάφορα ποτά κέρασμα για τους επισκέπτες.

Κατεβαίνοντας μερικά σκαλιά περικυκλωνόμαστε από τα οστά Σέρβων πολεμιστών που έχασαν την ζωή τους στο πεδίο της μάχης. Το οστεοφυλάκιο είναι χωρισμένο σε μικρά στενά δρομάκια. Τόσο στενά που όταν τα διαβαίνεις οι πλάκες με τα ονόματα των νεαρών αγοριών ανά στιγμές σε αγγίζουν. Όπου και αν πέσει το βλέμμα σου αντικρίζεις εγκλωβισμένες ψυχές μέσα σε μαρμάρινες πλάκες, με ένα νούμερο να συνοδεύει κάθε δρομάκι.

Το οστεοφυλάκιο, όπως γενικά το Ζέιτενλικ, το επισκέπτονται αρκετοί Σέρβοι τουρίστες που έρχονται στη Θεσσαλονίκη. Αλλά και από το Ηνωμένο Βασίλειο, τον Καναδά, τη Βουλγαρία. «Συνήθως είναι τουρίστες ή και μαθητές που έρχονται στο πλαίσιο εκπαιδευτικών ταξιδιών», περιγράφει ο κ.Comacchio.

Σε κάποιο στενάκι βρίσκουμε και την φωτογραφία του επί χρόνια φύλακα των Συμμαχικών Νεκροταφείων, Djordie (Γιώργος) Mihailovic, εγγονός του Savo (Σάββας) Mihailovic, ο οποίος πολέμησε στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και στη συνέχεια ήταν ο πρώτος φύλακας των κοιμητηρίων.

Οι Ρώσοι

Λίγα βήματα πιο μετά ένα ακόμη μαρμάρινο μνημείο. Αυτή τη φορά για την «μνήμη στους στρατιώτες της Ρωσίας που έπεσαν στη γη της Ελλάδας», όπως αναγράφεται χαρακτηριστικά.

Η κόκκινη εκκλησία

Ένα ιδιαίτερο κτίσμα στον χώρο των κοιμητηρίων είναι και η κόκκινη στρογγυλή τούβλινη εκκλησία. Παρότι έχει σταυρό στην κορυφή της μέσα δεν υπάρχουν αγιογραφίες. Στην πίσω πλευρά της υπάρχει μια πλάκα που γράφει ονόματα Γάλλων.

Μνημείο Ελλήνων πεσόντων

Απέναντι από την κόκκινη εκκλησία υπάρχει ένα μαρμάρινο μνημείο Ελλήνων πεσόντων του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Μια αστική σύνθεση, συνδυασμένη με μοντέρνα προσέγγιση και παραπομπές σε συμβολισμούς της τότε εποχής, όπως αναφέρει η επιγραφή. Το σκούρο μάρμαρο συμβολίζει τη γραμμή του Μακεδονικού Μετώπου, ενώ οι δυο ψηλές λευκές κατασκευές αναφέρονται στην υπεράνθρωπη προσπάθεια των Ελληνικών Δυνάμεων της Entente, να διασπάσουν το Μέτωπο. Το σχήμα των λευκών μαρμάρων παραπέμπει σε φτερά περιστεριού ως έμβλημα νίκης. Η επιτύμβια πλάκα δεσπόζει σε προοπτική θέση με αφιέρωση στη μνήμη των πεσόντων, ενώ η ορειχάλκινη σύνθεση παρουσιάζει πιστά τον Πολεμικό Σταυρό Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, στεφανωμένο από κλάδο δάφνης.

Οι Γάλλοι πολεμιστές

Πίσω από το ελληνικό μνημείο υπάρχει και ένα μαρμάρινο με έναν σταυρό στην καρδιά της κατασκευής, αφιερωμένο στους Γάλλους πολεμιστές. Στο βάθος είναι θαμμένοι οι 8.089 στρατιώτες που σκοτώθηκαν στον πόλεμο, αλλά και ένα μουσείο που φτιάχτηκε το 2014.

Η μαντάμ Χάρλεϊ

Λίγα μέτρα πιο μετά, σε μια έκταση καταπράσινη από γκαζόν, βρίσκεται ο αγγλικός τομέας. Εκεί, μετά από ατελείωτες ταφόπλακες που αναγράφουν μόνο ανδρικά ονόματα εμφανίζεται ένα γυναικείο. Αυτό της νοσοκόμας μαντάμ Χάρλεϊ, που σκοτώθηκε από οβίδα. Ο τάφος της είναι γεμάτος με λουλούδια. Στην ταφόπλακα της έχει χαραχτεί η εξής φράση: «Αντί για λουλούδια η ευγνωμοσύνη των Σέρβων θα ανθίζει για να θυμίζει τις πράξεις αγάπης αυτής της γυναίκας. Το όνομα σας θα μείνει αθάνατο από γενιά σε γενιά».

Οι Ιταλοί

Τέλος, στην άλλη είσοδο του νεκροταφείου είναι ο ιταλικός τομέας. Περιφραγμένος, με χιλιάδες καρφωμένους σταυρούς πάνω από κάθε τάφο. Στο βάθος στέκει όρθιος ο ανδριάντας ενός στρατιώτη που βλέπει στην ευθεία του ένα ακόμη μνημείο προς τιμήν των πεσόντων.

Πηγή κειμένου και φωτογραφιών: ‘Εντυπη Karfitsa