Η στρατιωτική νεκρόπολη του Ζέιτενλίκ (φωτο)

Ένα μνημείο Ιστορίας του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου όπου έχουν ταφεί 21.000 νεκροί Σέρβοι, Ρώσοι, Ιταλοί, Γάλλοι και Βρετανοί στρατιώτες

Στη Θεσσαλονίκη, στην οδό Λαγκαδά βρίσκονται τα συμμαχικά κοιμητήρια Ζέιτενλικ. Στα τουρκικά «ζέτενλικ» σημαίνει ελαιώνας αυτό δηλαδή που ήταν κάποτε, προ του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου η περιοχή. Η βοή των οχημάτων της κεντρικής οδικής αρτηρίας λες και εξαφανίζεται δια μαγείας με την είσοδο στα κοιμητήρια. Λες και οι 21.000 νεκροί στρατιώτες των δυνάμεων της Αντάντ, της συμμαχίας του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου που πολέμησαν στο Μακεδονικό Μέτωπο, έχουν επιβάλλει μια ησυχία που τόσο αναζητούσαν όταν πολεμούσαν στα χαρακώματα των μαχών. Ακόμα και το θρόισμα του αέρα στα δένδρα και το κελαϊδισμα των πουλιών δεν μπορούν να σε κάνουν να σηκώσεις το βλέμμα από τους χιλιάδες τάφους που απλώνονται σε μια τεράστια έκταση.

Είναι μια τεράστια στρατιωτική νεκρόπολη. Η μεγαλύτερη του Ανατολικού Μετώπου και η μοναδική όπου στρατιώτες πέντε χωρών συμμάχων του πολέμου έχουν ταφεί όλοι μαζί.Τα συμμαχικά κοιμητήρια αποτελούνται από πέντε τομείς: Τον ιταλικό, τον γαλλικό, τον βρετανικό, τον σερβικό και τον ρωσικό. Ωστόσο, δεν υπάρχουν ταμπέλες που να ενημερώνουν τον επισκέπτη σε ποιον τομέα βρίσκεται: Πρέπει να σκύψεις και να διαβάσεις τα ονόματα στους τάφους για να καταλάβεις την εθνικότητα αποτίοντας έτσι φόρο τιμής στους νεκρούς. Μια πολυπληθής ομάδα Ελλήνων στέκεται μπροστά από το μνημείο στον γαλλικό τομέα και μετά προχωρά στον ιταλικό.

Ο ρωσικός τομέας

Πιο πέρα, βρίσκεται ο ρωσικός τομέας. «Αιωνία η μνήμη στους στρατιώτες της Ρωσίας που έπεσαν στη Γη της Ελλάδας» αναγράφεται στο μνημείο δίπλα στους τάφους.

Το μνημείο στο Ρωσικό τομέα στα συμμαχικά κοιμητήρια Ζειτενλικ στη Θεσσαλονίκη© Sputnik / Φανή Χαρίση«Οι ρωσικοί τάφοι στο συμμαχικό νεκροταφείο είναι ένα εξαιρετικό και σπάνιο μνημείο διότι υπενθυμίζουν μια σχεδόν ξεχασμένη σελίδα της Ιστορίας της Ρωσίας και της Ελλάδας. Δηλαδή τη συμμετοχή της Ρωσίας στον Α’ Π.Π. και τις μάχες των Ρώσων στρατιωτών στο Μακεδονικό Μέτωπο το 1916. Με εντολή του Ρώσου αυτοκράτορα έφτασαν εδώ στη Θεσσαλονίκη δύο ειδικές ταξιαρχίες που άρχισαν πλάι πλάι με τους Έλληνες και τους Γάλλους να πολεμούν τον κοινό τότε εχθρό» δήλωσε στο Sputnik ο γενικός πρόξενος της Ρωσίας στη Θεσσαλονίκη, Βλάντιμιρ Μαϊστρένκο.Οι 396 Ρώσοι στρατιώτες που σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και ετάφησαν στο σημείο έμελλε αρκετά χρόνια μετά να γνωρίζουν τη βεβήλωση από τους Ναζιστές όταν κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ξέθαψαν τους Ρώσους στρατιώτες και έθαψαν δικούς τους. Πολλά χρόνια μετά, το 1970, όπως είπε στο Sputnik, ο αναπληρωτής καθηγητής του Τμήματος Βαλκανικών Σπουδών του Πανεπιστήμιου Μακεδονία, Βλάσης Βλασίδης, οι Ρώσοι στρατιώτες ξαναθάφτηκαν στο ίδιο σημείο αφού προηγουμένως οι Γερμανοί νεκροί στρατιώτες μεταφέρθηκαν και θάφτηκαν σε νεκροταφεία στη Ραπεντώσα της Αθήνας και στο Μάλεμε της Κρήτης.

Ο σερβικός τομέας

Ο Πρέντρε, φύλακας του σερβικού τομέα, μάς υποδέχεται με χαμόγελο. Όταν τον ρωτήσαμε πώς μπορούμε να ξεχωρίσουμε σε ποιο τομέα ανήκει κάθε τάφος, έδειξε με το χέρι του και είπε: «Σέρβοι και Ρώσοι είναι μαζί. Κοίτα οι σταυροί στους ορθόδοξους τάφους βλέπουν την ανατολή του ηλίου».Το παρεκκλήσι στον σερβικό τομέα που ατενίζει 2.000 τάφους, στέκει επιβλητικό. Η εξωτερική του όψη έρχεται σε αντίθεση με τον μικρό και περιορισμό χώρο που αντικρίζεις μπαίνοντας μέσα. Είναι γιατί στα έγκατα του, κάτω από τις σκάλες, μια μεγάλη ξύλινη πόρτα οδηγεί στα οστεοφυλάκια άλλων 6.000 νεκρών Σέρβων στρατιωτών.

Το παρεκκλήσι στον Σερβικό τομέα των συμμαχικών κοιμητηρίων Ζειτενλίκ στη Θεσσαλονίκη© Sputnik / Φανή ΧαρίσηΜπαίνοντας ο επισκέπτης αντικρίζει ένας μικρό χώρο που θυμίζει ιερό ναού και πάνω σε ένα τραπέζι βρίσκονται ενθύμια όπως στρατιωτικά πηλίκια, φωτογραφίες Σέρβων στρατηγών, κ.α.

Το οστεοφυλάκιο στο Σερβικό τομέα στο συμμαχικό νεκροταφείο Ζειτενλίκ στη Θεσσαλονίκη© Sputnik / Φανή ΧαρίσηΚαι μετά ο «λαβύρινθος» του οστεοφυλακίου. Στενοί διάδρομοι με τους τοίχους δεξιά κι αριστερά και μέσα σε αυτούς τα οστά Σέρβων στρατιωτών. Ονόματα, ονόματα, ονόματα… 6.000 ονόματα γραμμένα πάνω σε λευκό μάρμαρο. Το ένα δίπλα στο άλλο. Ανάμεσα στους στενούς διαδρόμους κάτω από το παρεκκλήσι. Κι ενώ η επίσκεψη σε ένα τόσο μεγάλο οστεοφυλάκιο μόνο ευχάριστη δεν είναι, το φως, το λευκό μάρμαρο, τα πηλίκια των στρατιωτών πλάι σε σερβικές σημαίες και τα άλλα αναμνηστικά, σε κάνουν να θέλεις να διαβάσεις και τα 6.000 ονόματα όλων εκείνων των Σέρβων που σκοτώθηκαν πολεμώντας για ένα καλύτερο αύριο.

Το οστεοφυλάκιο με τα οστά 6.000 Σέρβων στρατιωτών στο συμμαχικό κοιμητήριο© Sputnik / Φανή ΧαρίσηΒγαίνοντας από το οστεοφυλάκιο ο Πρέντρε συνομιλεί με ένα ζευγάρι Σέρβων. Ο Νέναντ μαζί με τη σύζυγό του και το μικρό τους γιο έφτασαν στη Θεσσαλονίκη από το Βελιγράδι και όπως είπαν στο Sputnik, πριν πάνε στη Χαλκιδική για διακοπές, θέλησαν να επισκεφτούν τον σερβικό τομέα των συμμαχικών νεκροταφείων αποτίοντας φόρο τιμής στους χιλιάδες νεκρούς Σέρβους στρατιώτες. Δεν είναι οι μόνοι. Δεκάδες χιλιάδες Σέρβοι επισκέπτονται κάθε χρόνο στα νεκροταφεία.

Ο μοναδικός τάφος γυναίκας

Ανάμεσα στους χιλιάδες τάφους όλων των εθνοτήτων ξεχωρίζει ένας στον βρετανικό τομέα. Πάνω του έχει σταυρό, σημάδι ορθοδοξίας, ενώ οι υπόλοιποι τάφοι Βρετανών στρατιωτών τυλιγμένοι στο γρασίδι έχουν μια πλάκα με τα στοιχεία του κάθε νεκρού στρατιώτη.

Ο τάφος της μοναδικής γυναίκας, της Βρετανίδας Madame Harlay που μνημονεύεται από τους Σέρβους© Sputnik / Φανή ΧαρίσηΗ δεύτερη έκπληξη είναι όταν διαβάζεις το όνομα που αναγράφεται στον τάφο: Madame Harlay. Ενθάδε κείται μια Βρετανίδα νοσηλεύτρια, η μοναδική γυναίκα ανάμεσα σε χιλιάδες στρατιώτες. Η Madame Harlay ήταν νοσοκόμα και στάθηκε στο πλευρό χιλιάδων Σέρβων στρατιωτών. «Ήταν επικεφαλής των νοσοκόμων που βρίσκονταν στο Μοναστήρι (σ.σ. σημερινή Μπίτολα) κατά την πολιορκία εκεί. Και κάποια στιγμή επίθεσης ένα βλήμα από το βουλγαρικό πυροβολικό τη σκότωσε. Οι Σέρβοι την έφεραν στη Θεσσαλονίκη και την έθαψαν στο συγκεκριμένο σημείο και αυτός είναι ο πρωτότυπος τάφος από εκείνη την εποχή. Μάλιστα οι Βρετανοί από ευγνωμοσύνη έχουν διατηρήσει τον τάφο» εξηγεί ο κ. Βλασίδης.

Η ευγνωμοσύνη στη Βρετανίδα νοσοκόμα αποτυπώνεται στη μαρμάρινη επιγραφή που Σέρβοι αξιωματικοί χάραξαν:«Η γενναιόδωρη Αγγλίδα Κυρία και μεγάλη ευεργέτης του Σερβικού λαού. Μαντάμ Χάρλεϊ – Μια υπέροχη κυρία- Στον τάφο σας αντί για λουλούδια η ευγνωμοσύνη των Σέρβων θα ανθίσει εκεί για τις θαυμάσιες πράξεις σας. Το όνομα σας θα γίνει γνωστό από γενιά σε γενιά».

Πώς δημιουργήθηκε το κοιμητήριο Ζειτενλίκ

Γιατί ο συγκεκριμένος χώρος μετατράπηκε σε κοιμητήριο από τις δυνάμεις της Αντάντ; «Θα σας πω και μη γελάσετε» λέει ο κ. Βλασίδης και προσθέτει: «Ο χώρος ανήκε στους Λαζαριστές, τους καθολικούς μοναχούς, ήταν κοντά στο λιμάνι και ο Γάλλος αρχηγός των στρατευμάτων ο Σαράϊβ ήταν αντικληρικανιστής όταν ήρθε, με αυτό τον τρόπο ήθελε να την “σπάσει” στους Γάλλους μοναχούς».Ένα άλλο κτίριο της Μονής των Λαζαριστών «εκεί που σήμερα είναι το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης το είχαν κάνει νοσοκομείο» εξηγεί ο κ. Βλασίδης προσθέτοντας ότι οι στρατιές ήρθαν τον Οκτώβριο του 1915 «και όλος αυτός ο χώρος, ουσιαστικά από την περιοχή της Ξηροκρηνης μέχρι τα Διαβατά ήταν ένα τεράστιο στρατόπεδο».

Ο Γαλλικός τομέας στα συμμαχικά κοιμητήρια Ζειτενλικ στη Θεσσαλονίκη© Sputnik / Φανή ΧαρίσηΤα συμμαχικά κοιμητήρια, όπως είπε στο Sputnik ο συγγραφέας Σπύρος Λαζαρίδης, πέρασαν από το ελληνικό κράτος στα άλλα πέντε κράτη τα

οποία μέσω των διπλωματικών αποστολών είναι υπεύθυνα για τη συντήρηση τους.«Η ιδιομορφία του συγκεκριμένου κοιμητηρίου είναι ότι έχεις ένα χώρο με περισσότερες από μία εθνικότητες, διατηρεί τον μνημειακό του χαρακτήρα πολύ έντονα και μάλιστα επειδή έχει διαφορετικά έθνη, έχει διαφορετικό ύφος. Δηλαδή στον ίδιο χώρο θα βρείτε το μνημείο των Γάλλων που είναι διαφορετικό από το μνημείο των Σέρβων, το μνημείο των Ρώσων που είναι διαφορετικό από των Ιταλών κλπ. Υπάρχει λοιπόν αυτό το χαρακτηριστικό που είναι ίδιον του πολέμου, οι σύμμαχοι ήταν πολλά κράτη και έθνη» επισήμανε ο κ. Λαζαρίδης συμπληρώνοντας ότι το συμμαχικό κοιμητήριο αποτελεί ένα τοπόσημο για τη Θεσσαλονίκη.Ας σημειωθεί ότι ο γαλλικός τομέας έχει περίπου 8.089 πεσόντες, ο ιταλικός 7.500 νεκρούς και ο βρετανικός 1.600 νεκρούς.

Πηγή: sputniknews.gr /Ρεπορτάζ: Φανή Χαρίση