Εκδήλωση για την Παγκόσμια Ημέρα Μνήμης Ολοκαυτώματος Ρομά – «Ντικ Τενά Μπιστρές- Κοίτα να μην ξεχάσεις»

Πρόκειται για μια εκδήλωση η οποία υλοποιήθηκε στο πλαίσιο της Δράσης «Αμαρό Μαγκιπέ: Δράσεις για την ενδυνάμωση Γυναικών και Νέων Ρομά»

Πραγματοποιήθηκε το απόγευμα της Τετάρτης 2 Αυγούστου 2023 στον αύλειο χώρο του Κέντρου Κοινότητας με Παράρτημα Ρομά στον οικισμό Αγίου Νεκταρίου (Δενδροπόταμος) εκδήλωση μνήμης προς τιμή των θυμάτων του Ολοκαυτώματος Ρομά.

Με κεντρικό σύνθημα «Ντικ Τενά Μπιστρές- Κοίτα να μην ξεχάσεις» οι συμμετέχοντες είχαν την ευκαιρία να αναλογιστούν σχετικά με την ιστορία του Ολοκαυτώματος και τη σημασία της μνήμης για τον απολογισμό του παρελθόντος, αλλά και τη διαμόρφωση του μέλλοντος.
Πρόκειται για μια εκδήλωση η οποία υλοποιήθηκε στο πλαίσιο της Δράσης «Αμαρό Μαγκιπέ: Δράσεις για την ενδυνάμωση Γυναικών και Νέων Ρομά», σε συνεργασία με το Solidarity Now, τον Φάρο του Κόσμου, τον Πολιτιστικό Μορφωτικό Σύλλογο Γυναικών Δροσερού Ξάνθης «Η Ελπίδα», την κοινωνική υπηρεσία του Δήμου Αμπελοκήπων Μενεμένης και το Κέντρο Κοινότητας με Παράρτημα Ρομά του ίδιου Δήμου.

Κατά την έναρξη της εκδήλωσης απηύθυνε χαιρετισμό ο Δήμαρχος Αμπελοκήπων Μενεμένης και Πρόεδρος της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδος Λάζαρος Κυρίζογλου ο οποίος αναφέρθηκε στην Ημέρα Μνήμης Ολοκαυτώματος Ρομά κάνοντας μια σύντομη ιστορική αναδρομή και τονίζοντας τη σημασία της ευθύνης για την καταπολέμηση των στερεοτύπων και την προώθηση της κοινωνικής δικαιοσύνης.

Την εκδήλωση συντόνισε η Παιδαγωγός του Κέντρου Κοινότητας με Παράρτημα Ρομά του Δήμου Αμπελοκήπων Μενεμένης, Βασιλική Βατάλη, ενώ για το Κέντρο Κοινότητας και το Ολοκαύτωμα μίλησε η Διαμεσολαβήτρια της δομής, Ελένη Καραφυλλίδου. Το Solidarity Now εκπροσώπησε ο Γιώργος Τσιτιρίδης, Υπεύθυνος Προγραμμάτων Ρομά του φορέα. Εκ μέρους του Φάρου του Κόσμου ο Σταύρος Γιουβάνης, Υπεύθυνος Προγραμμάτων παρουσίασε το έργο και τις δράσεις του Φάρου και έκανε ένα σύντομο χαιρετισμό για το Ολοκαύτωμα.
Η κ. Ουρανία Ράπτη, Ψυχολόγος και Εκπαιδεύτρια Μη Τυπικής Μάθησης, παρουσίασε μέσα από την εισήγηση της αναπαραστάσεις για τους Ρομά και πώς αυτές χρησιμοποιήθηκαν στο πρόσφατο παρελθόν αλλά ακόμα και στο παρόν για να δημιουργήσουν εικόνα και στάσεις απέναντι τους. Στο επίκεντρο της συζήτησης οι αρνητικές αναπαραστάσεις, το κοινωνικό μίσος και ο αντιτσιγγανισμός.

Στην ομιλία του ο κ. Άγγελος Χατζηνικολάου, εκπαιδευτικός αναφέρθηκε στη διαμορφώση οι στάσεις των Ναζί απέναντι στους Ρομά και ο τρόπος που οφείλεται να προσεγγίζεται το Ολοκαύτωμα των Ρομά στη σύγχρονη εκπαίδευση.

Σε ιδιαίτερα συγκινησιακό κλίμα νέοι Ρομά από την περιοχή του Δενδροποτάμου παρουσίασαν μέσα από αφηγήσεις και ποιήματα, στοιχεία και πληροφορίες για την περίοδο του Ολοκαυτώματος.

Στο κλίμα της περιόδου του Ολοκαυτώματος μετέφερε τους παρευρισκόμενους η Έκθεση Φωτογραφίας στον αύλειο χώρο με θέμα «Τα στρατόπεδα συγκέντρωσης των Ρομά από το 1939- 1944», την οποία επιμελήθηκε η Κική Αθανασίου, Σύμβουλος Απασχόλησης του Κέντρου Κοινότητας με Παράρτημα Ρομά του Δήμου Αμπελοκήπων Μενεμένης.

Η εκδήλωση ολοκληρώθηκε με ένα μικρό κέρασμα παραδοσιακής τσιγγάνικης κουζίνας και υπό τους ήχους τσιγγάνικης μουσικής.

Την εκδήλωση τίμησαν επίσης με την παρουσία τους ο Πανοσιολογιώτατος πατέρας Αθηναγόρας, ο Αντιδήμαρχος σε θέματα Υγείας και Κοινωνικής Πολιτικής και Πρόεδρος του ΝΠΔΔ ΚΑΠΗ-Παιδικοί Σταθμοί, κ. Γαβριήλ Παναγιωτίδης, δημοτικοί και κοινοτικοί Σύμβουλοι, καθώς και εκπρόσωποι Φορέων και Συλλόγων.

Ακολουθεί η ομιλία του Δημάρχου Αμπελοκήπων-Μενεμένης Λάζαρου Κυρίζογλου:
Ποράιμος (Porajmos, Pharrajimos προφορά [pʰoɽajˈmos], που σημαίνει “Αφανισμός”) ονομάζεται η προσπάθεια της ναζιστικής Γερμανίας και των συμμάχων της κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου να διαπράξει εθνοκάθαρση και τελικά γενοκτονία εναντίον των Ρομά της Ευρώπης.
Υπό τον Αδόλφο Χίτλερ, στις 26 Νοεμβρίου 1935 εκδόθηκε ένα συμπληρωματικό διάταγμα των Νόμων της Νυρεμβέργης, το οποίο χαρακτηρίζει τους Ρομά ως “εχθρούς του φυλετικού κράτους” τοποθετώντας τους στην ίδια κατηγορία με τους Εβραίους. Έτσι, κατά κάποιο τρόπο, η μοίρα των Ρομά στην Ευρώπη ήταν παράλληλη με εκείνη των Εβραίων στο Εβραϊκό Ολοκαύτωμα.
Οι ιστορικοί εκτιμούν ότι 220.000-500.000 Ρομά σκοτώθηκαν από τους Γερμανούς και τους συνεργάτες τους, δηλαδή 25% έως πάνω από το 50% της εκτίμησης του συνολικού πληθυσμού του 1 εκατομμυρίου Ρομά στην Ευρώπη εκείνη την εποχή. Μεταγενέστερη έρευνα, που ανέφερε ο Ίαν Χάνκοκ, εκτιμά ότι ο αριθμός των θυμάτων ανέρχεται σε περίπου 1,5 εκατομμύρια από περίπου 2 εκατομμύρια Ρομά.
Το 1982, η Δυτική Γερμανία αναγνώρισε επίσημα ότι η Γερμανία διέπραξε γενοκτονία εναντίον των Ρομά. Το 2011, η Πολωνία καθιέρωσε επίσημα την 2α Αυγούστου ως ημέρα μνήμης της γενοκτονίας των Ρομά.
Για αιώνες, οι φυλές Ρομά υφίσταντο διώξεις και ταπείνωση στην Ευρώπη. Στιγματίστηκαν ως κοινοί εγκληματίες, παρίες και αλήτες. Όταν ο Χίτλερ ανήλθε στην εξουσία το 1933, οι νόμοι κατά των τσιγγάνων στη Γερμανία παρέμειναν σε ισχύ. Σύμφωνα με τον “Νόμο κατά των επικίνδυνων κοινών εγκληματιών” του Νοεμβρίου του 1933, η αστυνομία συνέλαβε πολλούς τσιγγάνους μαζί με άλλους, που οι Ναζί θεωρούσαν “εκτός κοινωνίας” (π.χ. πόρνες, ζητιάνους, άστεγους και αλκοολικούς) και τους φυλάκισαν σε στρατόπεδα.
Μετά την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία, η νομοθεσία κατά των Ρομά βασίστηκε όλο και περισσότερο σε μια ρητορική ρατσισμού. Η πολιτική, που βασίστηκε αρχικά στην “καταπολέμηση του εγκλήματος” αναδιαμορφώθηκε ως “καταπολέμηση ενός λαού”. Οι στοχευμένες ομάδες δεν καθορίζονταν πλέον από νομικούς λόγους. Αντ’ αυτού, ήταν θύματα φυλετικής πολιτικής.
Οι τσιγγάνοι ταξινομήθηκαν ως “εκτός κοινωνίας” και “εγκληματίες” από το ναζιστικό καθεστώς. Από το 1935, οι Τσιγγάνοι τοποθετήθηκαν σε ειδικούς καταυλισμούς. Μετά το 1937, οι Ναζί άρχισαν να διεξάγουν φυλετικές εξετάσεις στους Τσιγγάνους, που ζούσαν στη Γερμανία. Το 1938, ο Χίμλερ εξέδωσε μια εντολή σχετικά με το “ζήτημα των τσιγγάνων”, το οποίο ανέφερε ρητά τη “φυλή”, για την οποία ανέφερε ότι “ήταν σκόπιμο να αντιμετωπιστεί το ζήτημα των τσιγγάνων με βάση τη φυλή”.
Οι νόμοι της Νυρεμβέργης για τη φυλή ψηφίστηκαν στις 15 Σεπτεμβρίου 1935. Ο πρώτος νόμος της Νυρεμβέργης, ο “νόμος για την προστασία του γερμανικού αίματος και τιμής”, απαγόρευσε το γάμο και την εξωσυζυγική επαφή μεταξύ Εβραίων και Γερμανών. Ο δεύτερος νόμος της Νυρεμβέργης, ο “νόμος περί ιθαγένειας Ράιχ”, αφαίρεσε από τους Εβραίους τη γερμανική τους υπηκοότητα. Στις 26 Νοεμβρίου 1935, η Γερμανία επέκτεινε τους νόμους της Νυρεμβέργης για να ισχύουν και για τους Ρομά. Οι Ρομά, όπως και οι Εβραίοι, έχασαν το δικαίωμα ψήφου στις 7 Μαρτίου 1936.
Δίωξη και γενοκτονία
Η κυβέρνηση του Τρίτου Ράιχ άρχισε να διώκει τους Ρομά ήδη από το 1936, όταν άρχισαν να μεταφέρουν τους ανθρώπους σε δημοτικά στρατόπεδα κράτησης στα περίχωρα των πόλεων, ένα προοίμιο για την απέλασή τους σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Ένα διάταγμα του Δεκεμβρίου του 1937 σχετικά με την “πρόληψη του εγκλήματος” παρείχε το πρόσχημα για σημαντικές συλλήψεις τσιγγάνων. Κατά τη διάρκεια της Επιχείρησης Ράινχαρντ (1941–43), απροσδιόριστος αριθμός Ρομά σκοτώθηκε σε στρατόπεδα εξόντωσης, όπως η Τρεμπλίνκα. [38]
Στη Δανία και την Ελλάδα, οι τοπικοί πληθυσμοί δεν συμμετείχαν στο κυνήγι των Ρομά, όπως έγινε αλλού[44] [45]. Η Βουλγαρία και η Φινλανδία, αν και σύμμαχοι της Γερμανίας, δεν συνεργάστηκαν για το Ποράιμος, όπως και δεν συνεργάστηκαν για το εβραϊκό Σόαχ.
Οι Ρομά διώχθηκαν επίσης από καθεστώτα-μαριονέτες, που συνεργάστηκαν με το Τρίτο Ράιχ κατά τη διάρκεια του πολέμου, ιδιαίτερα από το περίφημο καθεστώς Ουστάσι στην κατεχόμενη Κροατία και τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Δεκάδες χιλιάδες Ρομά σκοτώθηκαν στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Γιασένοβατς, μαζί με Σέρβους, Εβραίους και αντιφασίστες Μουσουλμάνους και Κροάτες.
Οι κυβερνήσεις ορισμένων συμμάχων των Ναζί, συγκεκριμένα της Σλοβακίας, της Φινλανδίας, της Ιταλίας, της Γαλλίας του Βισύ, της Ουγγαρίας και της Ρουμανίας, συνέβαλαν επίσης στο ναζιστικό σχέδιο της εξόντωσης των Ρομά, αλλά οι περισσότεροι Ρομά σε αυτές τις χώρες επέζησαν, σε αντίθεση με εκείνες στην Κροατία των Ουστάσι ή σε περιοχές, που κυβερνούνταν άμεσα από τη ναζιστική Γερμανία (όπως η κατεχόμενη Πολωνία). Η ουγγρική κυβέρνηση απέλασε μεταξύ 28.000 και 33.000 Ρομά από έναν πληθυσμό, που εκτιμάται ότι κυμαινόταν μεταξύ 70.000 και 100.000.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό γνώρισμα τόσο του Ποράιμος όσο και του Ολοκαυτώματος ήταν η εκτεταμένη χρήση ατόμων σε ιατρικά πειράματα. Ο πιο γνωστός από αυτούς τους γιατρούς ήταν ο Δρ Γιόζεφ Μένγκελε, ο οποίος εργάστηκε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Άουσβιτς. Τα πειράματά του περιελάμβαναν την τοποθέτηση ατόμων σε θαλάμους πίεσης, τη δοκιμή ναρκωτικών σε αυτά, την κατάψυξή τους, την απόπειρα αλλαγής του χρώματος των ματιών τους με την έγχυση χημικών στα μάτια των παιδιών και με διάφορους ακρωτηριασμούς και άλλες βάναυσες χειρουργικές επεμβάσεις.
Η γερμανική κυβέρνηση πλήρωσε αποζημιώσεις πολέμου σε Εβραίους επιζώντες του Ολοκαυτώματος, αλλά όχι στους Ρομά. Δεν υπήρξαν ποτέ «διαβουλεύσεις στη Νυρεμβέργη ή οποιαδήποτε άλλη διεθνή διάσκεψη ως προς το αν οι Σίντι και οι Ρομά είχαν δικαίωμα όπως οι Εβραίοι σε αποζημιώσεις».
Η Δυτική Γερμανία αναγνώρισε τη γενοκτονία των Ρομά το 1982 και έκτοτε το Ποράιμος αναγνωρίζεται όλο και περισσότερο ως γενοκτονία, που διαπράχθηκε ταυτόχρονα με το Σόαχ. Η Αμερικανίδα ιστορικός Σίμπιλ Μίλτον έγραψε διάφορα άρθρα υποστηρίζοντας ότι το Ποράιμος άξιζε αναγνώριση ως μέρος του Ολοκαυτώματος.
Το πρώτο μνημείο για την μνήμη των θυμάτων του Ολοκαυτώματος των Ρομά ανεγέρθηκε στις 8 Μαΐου 1956 στο πολωνικό χωριό Στσουρόβα για τη σφαγή της Στσουρόβα. Από το 1996, ένα Καραβάνι Μνήμης ταξιδεύει μεταξύ των κύριων τοποθεσιών μνήμης στην Πολωνία από το Τάρνοφ μέσω Άουσβιτς, Στσουρόβα και Μπορζιέτσιν Ντόλνι εις μνήμη του Ποράιμος.
Στις 23 Οκτωβρίου 2007, ο Πρόεδρος της Ρουμανίας Τραϊάν Μπασέσκου ζήτησε συγγνώμη δημοσίως για τον ρόλο του έθνους του στο Ποράιμος, η πρώτη φορά που ένας Ρουμάνος ηγέτης έκανε κάτι τέτοιο. Ζήτησε να διδάσκεται το Ποράιμος στα σχολεία, δηλώνοντας ότι: “Πρέπει να πούμε στα παιδιά μας ότι πριν από έξι δεκαετίες παιδιά σαν κι αυτά εστάλησαν από το ρουμανικό κράτος για να πεθάνουν από πείνα και κρύο”. Μέρος της συγγνώμης του εκφράστηκε στα ρομανί.
Στις 24 Οκτωβρίου 2012 παρουσιάστηκε στο Βερολίνο το μνημείο θυμάτων Σίντι και Ρομά του Εθνοσοσιαλισμού. Από το 2010, το ternYpe, το Διεθνές Δίκτυο Νεολαίας Ρομά, διοργανώνει μια εορταστική εβδομάδα με την ονομασία “Dikh he na bister” (βλέπε και μην ξεχνάς) περίπου στις 2 Αυγούστου στην Κρακοβία και στο Άουσβιτς-Μπίρκεναου. Το 2014 διοργάνωσαν τη μεγαλύτερη τελετή εορτασμού νέων στην ιστορία, προσελκύοντας περισσότερους από 1000 νέους Ρομά και μη Ρομά από 25 χώρες. Αυτή η πρωτοβουλία του δικτύου ternYpe πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της Ύπατης Προστασίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, που χορηγήθηκε από τον Πρόεδρο Μάρτιν Σουλτς.